Trong môi trường kinh doanh ngày càng phát triển tại Việt Nam, việc tuân thủ pháp luật là yếu tố then chốt để đảm bảo hoạt động doanh nghiệp minh bạch và bền vững. Các hành vi bị nghiêm cấm trong Luật Doanh nghiệp được quy định rõ tại Điều 16 Luật Doanh nghiệp 2020, nhằm ngăn chặn các hành vi gây cản trở, sách nhiễu hoặc vi phạm pháp luật trong quá trình thành lập và vận hành doanh nghiệp. Bài viết này phân tích chi tiết nội dung Điều 16, giải thích ý nghĩa từng khoản và cách áp dụng thực tiễn, giúp doanh nghiệp nắm rõ quy định để tránh rủi ro pháp lý và xây dựng uy tín.
Cơ sở pháp lý về các hành vi bị nghiêm cấm trong Luật Doanh nghiệp
Điều 16 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định về các hành vi bị nghiêm cấm như sau:
Điều 16. Các hành vi bị nghiêm cấm
Cấp hoặc từ chối cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, yêu cầu người thành lập doanh nghiệp nộp thêm giấy tờ khác trái với quy định của Luật này; gây chậm trễ, phiền hà, cản trở, sách nhiễu người thành lập doanh nghiệp và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Ngăn cản chủ sở hữu, thành viên, cổ đông của doanh nghiệp thực hiện quyền, nghĩa vụ theo quy định của Luật này và Điều lệ công ty.
Hoạt động kinh doanh dưới hình thức doanh nghiệp mà không đăng ký hoặc tiếp tục kinh doanh khi đã bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc doanh nghiệp đang bị tạm dừng hoạt động kinh doanh.
Kê khai không trung thực, không chính xác nội dung hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và nội dung hồ sơ đăng ký thay đổi nội dung đăng ký doanh nghiệp.
Kê khai khống vốn điều lệ, không góp đủ số vốn điều lệ như đã đăng ký; cố ý định giá tài sản góp vốn không đúng giá trị.
Kinh doanh các ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh; kinh doanh ngành, nghề chưa được tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài; kinh doanh ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện khi chưa đủ điều kiện kinh doanh theo quy định của pháp luật hoặc không bảo đảm duy trì đủ điều kiện đầu tư kinh doanh trong quá trình hoạt động.
Lừa đảo, rửa tiền, tài trợ khủng bố.
Những quy định này nhằm đảm bảo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, đồng thời bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp, cổ đông và các bên liên quan.
Phân tích về các hành vi bị nghiêm cấm trong Luật Doanh nghiệp
1. Hành vi cản trở việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp
Khoản 1 nghiêm cấm các hành vi gây cản trở, sách nhiễu trong quá trình cấp hoặc từ chối cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, như yêu cầu nộp thêm giấy tờ trái quy định hoặc gây chậm trễ. Điều này bảo vệ quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo tính minh bạch trong quản lý hành chính.
Trong thực tế, một số trường hợp doanh nghiệp bị yêu cầu cung cấp giấy tờ không cần thiết khi đăng ký tại Sở Kế hoạch và Đầu tư, gây mất thời gian và chi phí. Hành vi này có thể dẫn đến xử phạt hành chính đối với cán bộ nhà nước vi phạm. Quy định này khuyến khích cơ quan quản lý tuân thủ đúng quy trình, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc mở rộng hoạt động.
2. Ngăn cản quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu, thành viên, cổ đông
Khoản 2 nghiêm cấm ngăn cản chủ sở hữu, thành viên hoặc cổ đông thực hiện quyền và nghĩa vụ theo Luật Doanh nghiệp và Điều lệ công ty. Các quyền này bao gồm quyền biểu quyết, nhận cổ tức hoặc tham gia quản trị doanh nghiệp.
Ví dụ, nếu ban lãnh đạo một công ty cổ phần từ chối cung cấp thông tin tài chính cho cổ đông lớn, họ vi phạm quy định này và có thể bị cổ đông khởi kiện. Trong thực tiễn, hành vi ngăn cản thường xảy ra trong các tranh chấp nội bộ, như khi cổ đông nhỏ bị hạn chế quyền tham gia Đại hội đồng cổ đông. Quy định này bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan, đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong quản trị doanh nghiệp.
3. Kinh doanh không đăng ký hoặc khi bị thu hồi giấy phép
Khoản 3 nghiêm cấm hoạt động kinh doanh dưới hình thức doanh nghiệp mà không đăng ký hoặc tiếp tục kinh doanh khi đã bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hay bị tạm dừng hoạt động. Điều này nhằm ngăn chặn các hoạt động kinh doanh bất hợp pháp, gây rủi ro cho thị trường và khách hàng.
Trong thực tế, một số cá nhân hoặc tổ chức kinh doanh dưới danh nghĩa doanh nghiệp mà không đăng ký, như lập cửa hàng giả mạo công ty để lừa đảo khách hàng. Nếu doanh nghiệp bị thu hồi giấy phép do vi phạm pháp luật, như nợ thuế kéo dài, mà vẫn tiếp tục hoạt động, họ có thể bị xử phạt nặng hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Quy định này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ thủ tục đăng ký và duy trì tư cách pháp lý hợp lệ.
4. Kê khai không trung thực trong hồ sơ đăng ký
Khoản 4 nghiêm cấm kê khai không trung thực, không chính xác nội dung hồ sơ đăng ký doanh nghiệp hoặc thay đổi nội dung đăng ký. Điều này đảm bảo tính minh bạch trong thông tin doanh nghiệp cung cấp cho cơ quan quản lý và đối tác.
Ví dụ, một doanh nghiệp khai sai thông tin về địa chỉ trụ sở hoặc người đại diện pháp luật có thể bị phạt hành chính hoặc hủy hồ sơ đăng ký. Trong thực tiễn, việc kê khai không chính xác thường dẫn đến khó khăn khi kiểm tra thuế hoặc giải quyết tranh chấp pháp lý. Doanh nghiệp cần kiểm tra kỹ lưỡng hồ sơ trước khi nộp để tránh vi phạm và xây dựng uy tín với cơ quan nhà nước và đối tác.
5. Kê khai khống vốn điều lệ hoặc định giá sai tài sản
Khoản 5 nghiêm cấm kê khai khống vốn điều lệ, không góp đủ vốn như đã đăng ký, hoặc định giá tài sản góp vốn không đúng giá trị. Điều này nhằm ngăn chặn hành vi gian lận tài chính, gây rủi ro cho đối tác và cổ đông.
Trong thực tế, một công ty có thể khai khống vốn điều lệ để tạo ấn tượng về quy mô, nhưng không góp đủ vốn, dẫn đến mất khả năng thanh toán khi ký hợp đồng lớn. Tương tự, định giá tài sản góp vốn, như bất động sản, cao hơn giá trị thực có thể gây thiệt hại cho cổ đông khác. Hành vi này có thể dẫn đến xử phạt hoặc khởi kiện từ các bên liên quan. Quy định này khuyến khích doanh nghiệp duy trì tính trung thực trong quản lý tài chính, bảo vệ quyền lợi của các bên.
6. Kinh doanh ngành, nghề cấm hoặc chưa đủ điều kiện
Khoản 6 nghiêm cấm kinh doanh các ngành, nghề bị cấm, chưa được tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài, hoặc kinh doanh ngành nghề có điều kiện khi chưa đáp ứng đủ yêu cầu. Điều này đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ các quy định pháp luật về ngành nghề kinh doanh.
Ví dụ, kinh doanh ma túy hoặc vũ khí là hành vi bị cấm tuyệt đối. Một doanh nghiệp nước ngoài muốn kinh doanh dịch vụ viễn thông tại Việt Nam phải đáp ứng điều kiện về tỷ lệ vốn sở hữu theo quy định. Tương tự, một công ty y tế tư nhân phải có giấy phép hành nghề trước khi hoạt động. Vi phạm khoản này có thể dẫn đến bị thu hồi giấy phép hoặc phạt nặng. Quy định này giúp duy trì môi trường kinh doanh công bằng và bảo vệ lợi ích cộng đồng.
7. Lừa đảo, rửa tiền, tài trợ khủng bố
Khoản 7 nghiêm cấm các hành vi lừa đảo, rửa tiền và tài trợ khủng bố, là những hành vi vi phạm nghiêm trọng không chỉ Luật Doanh nghiệp mà còn các luật khác như Luật Hình sự. Những hành vi này gây ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh quốc gia và thị trường tài chính.
Trong thực tế, một doanh nghiệp sử dụng danh nghĩa hợp pháp để thực hiện giao dịch rửa tiền, như chuyển tiền qua nhiều tài khoản để che giấu nguồn gốc bất hợp pháp, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Quy định này nhấn mạnh trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc duy trì hoạt động kinh doanh hợp pháp, tránh gây tổn hại đến xã hội và nền kinh tế.
Điều 16 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm trong Luật Doanh nghiệp, từ việc cản trở đăng ký doanh nghiệp, kê khai không trung thực, đến kinh doanh trái phép hoặc lừa đảo. Những quy định này không chỉ bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp, cổ đông và khách hàng mà còn đảm bảo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng. Để tuân thủ, doanh nghiệp cần nắm vững quy định pháp luật, xây dựng hệ thống quản trị minh bạch và thực hiện đúng các thủ tục đăng ký, báo cáo. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế, việc tránh các hành vi bị nghiêm cấm trong Luật Doanh nghiệp giúp doanh nghiệp xây dựng uy tín, giảm thiểu rủi ro pháp lý và phát triển bền vững trên thị trường.
Nguyễn Chính Alex có hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Doanh nghiệp, đầu tư, marketing, kinh doanh, thương mại, tư vấn cấp phép, thuế, bất động sản, đất đai, hôn nhân, thừa kế, đăng ký kết hôn nước ngoài, dân sự, hình sự.
Giám đốc pháp chế tại NVL
